धनगढी । ‘घरभित्रको काम श्रीमतीले गर्ने हो, पुरुषले त घरबाहिरको काम गर्ने हो भन्ने मेरो बुझाई थियो ।’ अहिले मेरो बुझाईमा फरकपन आएको राजेन्द्र चौधरीले बताए । धनगढी उपमहानगरपालिका १९ खेदामा बस्ने चौधरीको जोडीले आफूमा आएको लैंगिक रुपान्तरणको अनुभव उपमेयरलाई सुनाउदा खुसी देखिएका थिए ।

१० वटा जोडी समुह भेला भएको कार्यक्रममा श्रीमान राजेन्द्र र श्रीमती आरती चौधरीको जोडी पनि सहभागी भएका थिए । सबैको जोडीहरु एकआपसमा संगै मिलेर बसेका थिए । राजेन्द्रले आफ्नो अनुभव सुनाए ‘पुरुषको काम त पैसा कमाउने हो । ठूलोठूलो जिम्मेवारीको काम गर्ने हो भन्ने सोच्थे । तर खाना पकाउने, घर सरसफाई गर्ने, छोराछोरीको स्याहार सुसार गर्ने, घाँस काट्ने काम त महिलाहरुको हो भन्ने बुझेर घरको कुनैपनि काममा म सघाउदैन थिए ।’

जोडी संवादमा सहभागी भएपछि मेरो परिवारमा मेलमलिाप भएको छ । पहिले घरसल्लाह नगरेर आफ्नै निर्णयले काम गर्थे, अहिले घरसल्लाह गरेर काम गर्दा सजिलो भएको उनले बताए । श्रीमान र श्रीमती दुबैजना मिलेर काम गर्नजाँदा पैसापनि कमाई भएको छ र बचत पनि गर्ने काम गरेको राजेन्द्रको श्रीमती आरती चौधरीले बताइन् । श्रीमान् धेरै परिवर्तन हुनु भएको छ । घरको काम गर्ने, खाना पकाउने र बच्चालाई स्कूल पठाउने काम गर्न थालेको उनले बताईन् ।

आफूमा आएको परिवर्तनको बारेमा सहभागीले धनगढी उपमहानगरपालिकाका नगर उपप्रमुख कन्दकला रानालाई सुनाउन पाउँदा खुसी लागेको बताएका थिए । जोडी समुहमा आएको परिवर्तनलाई रानाले ध्यान पूर्वक सुनेर प्रशंसा गरेपछि उनीहरुले आफ्नो आत्मबल बढेको बताएका थिए । छलफलकै क्रममा गुलावी चौधरीले जोडी संवादमा सहभागी नुहुनु भन्दा अगाडी घरमा सानो सानो कुरामा झगडा गर्ने,मिलेर नबस्ने समस्या थियो । श्रीमान धेरै तास खेल्ने, काममा नसघाउने र असहयोग गर्ने गर्थे । अहिले श्रीमान परिवर्तन भएकोले घरमा राम्रो मेलमिलाप भएको छ ।

श्रीमान जंग बहादुर चौधरीले मैले नजानेरै भएपनि घरपरिवारमा लैंगिक हिंसा गरी रहेको रहेछु । जोडी संवादमा बसेर धेरै कुरा सिकेपछि समस्याको समाधान छलफल बाटै गर्ने गरेको भन्दै आफूले व्यवहार पनि सच्याएको बताए । मिलेर बस्दा परिवारमा शान्ति मिल्ने रहेछ । मेरो सालीमाथि लैंगिक हिंसा भएपछि आफै अग्रसर भएर उनको न्यायको लागि आवाज उठाएको अनुभव उनले सुनाएका थिए ।

मैले श्रीमतीको कुरा सुन्दैनथे र श्रीमतीले भनेको मान्नु हुन्न भन्ने सोचाई आफूमा रहेको रोशन चौधरीले बताए । बिना सल्लाह आफ्नै तरिकाले काम गर्थे । जोडी संवादमा सहभागी भएर श्रीमान श्रीमती दुबैजना संगै बसेपछि मिलेर बस्नुपर्छ र सल्लाह गरेर काम गर्नुपर्छ भन्ने थाहा भयो । जोडी संवादमा बसेपछि हामीमा परिवर्तन आएको छ । श्रीमान श्रीमती सल्लाह गरेर संगै स्वास्थ्य संस्थामा गई अस्थाई साधानको तीन महिने संगिने सुई लगाएको बसन्ती चौधरीले बताइन् ।

जोडी संवादमा बसेका जोडीहरुको अनुगमन गर्न धनगढी उपमहानगरपालिकाका उपप्रमुख कन्दकला राना साउन २४ गते वडा नम्बर १९ मा पुगेकी थिइृन् । जोडी समुहको अनुभव सुनेर आफूलाई खुसी लागेको रानाले बताईन् । कार्यक्रमको प्रमुख अथिति समेत रहेकी रानाले हामीहरुले तँपाइहरुमा यस्तै परिवर्तन देख्नकै लागि लैंगिक विभेदमा आधारित हिंसा रोकथाम तथा प्रतिकार्य परियोजना उपमहानगरपालिकाले संचालन गरेको बताइन् । समाजमा लैंगिक हिंसा धेरै भई रहेकोले यसको रोकथाम र प्रतिकार गर्न सबै लाग्नुपर्नेमा रानाले जोड दिईन् ।

उनले भनिन् ‘तँपाईहरुले श्रीमान श्रीमती र घरपरिवारको मन सिउने राम्रो काम गर्नु भएको रहेछ । परिवारमा सुखशान्ति ल्याउनको लागि मेलमिलाप गरेर बसेजस्तै समाजमा पनि मिलेर बस्नुपर्छ । एकले अर्कोलाई सहयोग गर्नुपर्छ । महिला र पुरुषमा कामको आधारमा विभेद गर्नु हुँदैन काम जसले गरेपनि हुन्छ । हामीसबै एउटै फूलबारीका फुल हौं फूलजस्तै फुलेर बसेपछि मात्र सभ्य समाज निमार्ण हुन्छ ।’ आफू बचौं र अरुलाई बचाऔं भन्ने सोच राखेर समाजमा काम गर्नुपर्ने उनले बताइन् ।

धनगढी उपमहानगरपालिका वडा नम्बर १९ का वडा अध्यक्ष बाधुराम चौधरीले जोडी संवादमा सहभागी भएपछि पुरुषहरुले खाना पकाउने र सरसफाई गर्ने जस्ता घरको काम गर्न थालेको बताए । व्यवहारमा लैंगिक परिवर्तन आएको आफूले देखेको चौधरी बताउछन् । धनगढी उपमहानगरपालिकाको नेतृत्वमा स्वीस विकास सहयोग, नर्वेजिएन दुताबास र संयुक्त राष्ट्रसंघीय जनसंख्या कोष यूएनएफपिएको सहकार्यमा लैंगिक विभेदमा आधारित हिंसा रोकथाम तथा प्रतिकार्य परियोजना दुईवर्ष देखि धनगढी उपमहानगरपालिकामा संचालन भई रहेको छ । सोही परियोजना अन्र्तगत युएएनएफपिए, आइपास, भिएसओ पीसवीन र सीएमसी नेपाल लगायतका साझेदारी संस्थाहरुले समुदायमा कामगर्दै आएकाछन् ।

महिला विकास अधिकृत पंकजा जोशीले सबै वडामा जोडी संवाद कार्यक्रम संचालन गर्नुपर्ने बताइन् । जोडी संवादको सकारात्मक प्रभाव समाजमा परेको उनी बताउछन् । भिएसओका प्रतिभा चौधरीले लैंगिक रुपान्तरण गर्न सबै एकभएर लाग्नु पर्ने बताइन् ।

पीसवीनका कार्यक्रम संयोजक जुद्ध रावलले जोडी संवादमा १० जोडी सहभागी गराई १० वटा सत्र संचालन गरेर छलफल गर्ने गरेको बताए । ३ वटा सत्रमा श्रीमान श्रीमती एकै ठाउँमा राखेर छलफल गरिन्छ भने ७ वटा सत्रमा अलग अलग राखेर छलफल गर्ने गरेको उनले बताए । लैंगिक हिंसाका कारण मनोसामाजिक समस्या भएका व्यक्तिहरुलाई मनोसामाजिक परामर्शकर्ता धनराज विकले मनोपरामर्श सेवा दिदै आएकाछन् ।