काठमाडौँ । अमेरिकी राष्ट्रपति चुनावमा आप्रवासन ठूलो मुद्दा हो । रिपब्लिकन पार्टीका उम्मेदवार डोनाल्ड ट्रम्प र डेमोक्र्याटिक पार्टीका उम्मेदवार कमला ह्यारिस दुवैले मेक्सिकोको सीमाबाट देश प्रवेश गर्नेमाथि नियन्त्रण लगाउने कुरा गरिरहेका छन् ।ट्रम्पले बारम्बार अनौपचारिक आप्रवासीहरूलाई फिर्ता पठाइने चेतावनी दिइरहेका छन् । यसै क्रममा कमला ह्यारिसले ट्रम्पले भड्काइरहेको बताउदै आएकी छन् ।तर, ह्यारिसले आफू सीमा सुरक्षा विधेयकको पक्षमा रहेको कुरा पटक पटक दोहोर्‍याएकी छिन् ।यसमा सीमा पर्खाल निर्माण गर्न लाखौं डलर उपलब्ध गराउने समावेश छ, तर अमेरिकामा आप्रवासनले कस्तो भूमिका खेल्छ ? आप्रवासी नभएको भए के हुन्थ्यो ?

अमेरिकी जनसंख्या

आप्रवासीहरू बिना, अमेरिकाको जनसंख्या धेरै सानो हुनेछ । अमेरिकामा विदेशी भूमिमा जन्मेका मानिसको जनसंख्या सन् २०२३ मा अहिलेसम्मकै सबैभन्दा बढी ४.७८ करोड रहेको छ ।यो अमेरिकाको जनसंख्याको १४.३ प्रतिशत हो । यसमा मेक्सिकोका सबैभन्दा बढी १.०६ करोड मानिस रहेका छन् । त्यहाँ भारतीय मूलका २८ लाख र चीनका २५ लाख मानिस रहेको बताइन्छ ।एकातिर आप्रवासी कामदारको सङ्ख्या रेकर्ड स्तरमा छ भने अर्कोतर्फ अमेरिकामा जन्मदरमा आएको कमीका कारण जनसङ्ख्या बढिरहेको छैन ।
२०१० र २०२० बीचको दशकमा, अमेरिकामा जनसंख्या १९३० पछि पहिलो पटक सबैभन्दा कम दरमा बढ्यो ।

यसको मतलब अन्य देशहरू जस्तै अमेरिकाले पनि वृद्धवृद्धा बढ्दो जनसंख्याको समस्याको सामना गरिरहेको छ । यससँगै स्वास्थ्य खर्च पनि बढ्दै गएको छ । काम गर्ने उमेरका मानिसहरु घट्दै गएका छन् ।कांग्रेसको बजेट कार्यालयका अनुसार सन् २०४० मा मृत्यु हुनेको संख्या जन्मभन्दा बढी हुनेछ । त्यसपछि जनसंख्या वृद्धिको लागि आप्रवासन जिम्मेवार हुनेछ ।यस कारणले, धेरै अर्थशास्त्रीहरू र अध्यागमन समर्थक समूहहरू भन्छन्, अर्थतन्त्रको आवश्यकताहरू पूरा गर्न विशेष गरी ग्रामीण क्षेत्रमा अध्यागमन बढाउन अनुमति दिनुपर्छ ।

अर्थव्यवस्थामा प्रभाव

बोस्टन विश्वविद्यालयका अर्थशास्त्रका एसोसिएट प्रोफेसर तारिक हसन भन्छन्, आप्रवासीहरूको अनुपस्थितिले देशको अर्थतन्त्रमा ठूलो प्रभाव पार्नेछ ।उनी भन्छन्, ‘यदि तपाईंले आप्रवासीहरूलाई पूर्ण रूपमा हटाउनुभयो भने, प्रतिव्यक्ति जीडीपी ५ देखि १० प्रतिशतले घट्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।यसको अर्थ आप्रवासीको कमीले जीडीपीमा प्रभाव पार्छ । आप्रवासनले नवप्रवर्तनलाई बढावा दिन्छ, यसले उत्पादकत्व बढाउँछ र यो कुनै एक क्षेत्रमा मात्र सीमित छैन ।’

अर्को कुरा के छ भने आप्रवासीहरूको उमेर तुलनात्मक रूपमा कम छ र उनीहरूले काम गर्ने सम्भावना छ । अमेरिकीहरूको कुल जनसंख्याको १४ प्रतिशत आप्रवासीहरू छन् । अमेरिकाको सिभिल सेक्टरमा काम गर्ने ३ करोड १० लाख मानिसमध्ये करिब १९ प्रतिशत आप्रवासी छन् ।सरकारी संस्था ब्यूरो अफ लेबर स्ट्याटिस्टिक्सका अनुसार अमेरिकाको श्रमशक्तिमा आप्रवासीहरूको सहभागिताको दर अमेरिकामा जन्मिएका मूल निवासीहरूको भन्दा बढी छ ।कङ्ग्रेसको बजेट कार्यालयको अनुमान अनुसार २०२२ र २०३४ को बीचमा संयुक्त राज्य अमेरिकामा आउने १६ वर्ष वा माथिका लगभग ९१  प्रतिशत आप्रवासीहरू ५५ वर्ष भन्दा कम उमेरका हुने अपेक्षा गरिएको छ, जबकि वयस्क जनसंख्याको ६२ प्रतिशत मात्र हुने छन् ।

त्यस्तै अर्कोतर्फ अमेरिकी अर्थतन्त्रका केही अंशहरू जस्तै कृषि पूर्ण रूपमा आप्रवासी कामदारहरूमा निर्भर छन् । श्रम मन्त्रालयको राष्ट्रिय कृषि श्रमिक सर्वेक्षणका अनुसार ७० प्रतिशत कृषि मजदुर आप्रवासी छन्, यद्यपि यस क्षेत्रमा धेरै कामदारहरू अझै कागजातविहीन छन् ।अमेरिकी आप्रवासी काउन्सिल (एआईसी) मा अनुसन्धान निर्देशक रहेकी  नान वू भन्छिन्- ‘आप्रवासीहरूलाई हटाउनुको अर्थ खेत मालिकहरूले खेती गर्न, फलफूल र तरकारीहरू काट्न र चाडपर्वको मौसममा बढ्दो बजारको माग पूरा गर्न कामदारहरू फेला पार्न सक्ने छैनन् ।’

अध्यागमनको आलोचना गर्नेहरूको एउटा तर्क यो हो कि विदेशबाट आएका धेरै कामदारहरू कम ज्यालामा काम गर्न तयार छन् र यसले अमेरिकी नागरिकहरूलाई कम ज्यालामा काम गर्न बाध्य पार्छ ।तर २०१४ मा, क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालयले अर्थव्यवस्थामा अध्यागमनको प्रभावमा २७ अध्ययनहरूको समीक्षा गर्यो । यसको निष्कर्ष यो थियो कि अमेरिकी जन्मेका नागरिकहरूको ज्यालामा अध्यागमनको औसत प्रभाव शून्य बराबर छ । हालै इस्टर्न इलिनोइस युनिभर्सिटीले पनि यही विषयमा अध्ययन गरेको थियो । यसले आप्रवासीहरूको बृद्धिले मजदुरी वृद्धिमा सकारात्मक प्रभाव पारेको हुन सक्छ, यद्यपि यो सांख्यिकीय रूपमा नगण्य छ ।

करमा कस्तो असर पर्छ ?

तर, कर राजस्वमा कस्तो असर पर्छ भन्ने प्रश्न उठ्छ ? विश्लेषण अनुसार, आप्रवासी परिवारहरूले २०२२ मा सबै करको ६ भागको एक भाग अर्थात ५८० बिलियन डलर योगदान दिए ।प्यू रिसर्च सेन्टर थिंक ट्याङ्कको विश्लेषणका अनुसार दस्तावेजविहीन आप्रवासीको संख्या कुल आप्रवासी जनसंख्याको २३ प्रतिशत रहेको छ। करिब ११ लाख आप्रवासीमध्ये ४० लाख मेक्सिकोका छन्।इन्स्टिच्युट अन ट्याक्सेसन एण्ड इकोनोमिक पोलिसीले गरेको अध्ययनले २०२२ मा दस्तावेजविहीन आप्रवासीहरूले संघीय, राज्य र स्थानीय करमा करिब १०० अर्ब डलर तिरेको खुलासा गरेको छ ।तर, ड्यानियल कोस्टा अध्यागमनको आर्थिक प्रभाव राष्ट्रिय स्तरमा सकारात्मक हुनसक्ने बताउँछन् । तर, केही राज्यहरूमा छोटो समयका लागि यो नकारात्मक पनि हुन सक्छ ।

डेनियल कोस्टा आर्थिक नीति संस्थान, एक थिंक ट्याङ्कमा अध्यागमन कानून र नीति अनुसन्धान निर्देशक हुन् । भर्खरैको अध्ययनमा, उनले र उनको टोलीले थोरै तलब पाएका तर फाइदाहरूका लागि योग्य रहेका आप्रवासीहरूको ठूलो संख्याको उदाहरण उद्धृत गर्दै तर्क गरे । उनले भने- ‘वित्तीय सन्तुलनले छोटो अवधिमा नकारात्मक असर तर्फ धकेलिरहेको छ ।’ त्यसकारण उनी र उनको टोलीले संघीयबाट राज्य स्तरहरूमा थप पैसा पुन: वितरण गरिनुपर्ने तर्क गर्छन् ताकि अधिक जनसंख्या भएको अध्यागमन क्षेत्रहरूले चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न सकून् ।

क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालयका अर्थशास्त्री र अध्यागमन विशेषज्ञ प्रोफेसर जियोभन्नी पेरी भन्छन्- ‘यदि निर्माण व्यवस्थित भएन भने, सेवा र आवासमा बढ्दो दबाब हुनेछ। आप्रवासीहरूलाई बहिष्कार गर्न सजिलो छ ।’आप्रवासी वा उनीहरूका छोराछोरीहरूको ठूलो हिस्साले व्यापारमा राम्रो नाम कमाएको छ ।राजस्वको आधारमा ५०० ठूला अमेरिकी कम्पनीहरूको वार्षिक सूचीमा, लगभग ४५ प्रतिशत कम्पनीहरू आप्रवासीहरू वा उनीहरूका छोराछोरीहरूले स्थापना गरेका थिए ।एकै समयमा, ५५ प्रतिशत अमेरिकी स्टार्ट-अपहरू जो एक बिलियन डलर भन्दा ठुला छन्, ति आप्रवासीहरूले स्थापना गरेका छन् ।

आप्रवासीहरूले विश्वव्यापी प्राविधिक प्रगतिमा पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्, जसमध्ये धेरै जसो प्रारम्भमा अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थीहरूको रूपमा संयुक्त राज्य अमेरिका आएका थिए।अन्तर्राष्ट्रिय शिक्षकहरूको सङ्घका अनुसार २०२२-२०२३ शैक्षिक वर्षमा १० लाखभन्दा बढी अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थीहरूले अमेरिकी अर्थतन्त्रमा ४० अर्ब डलर योगदान गर्नेछन्।हालैको ग्यालप पोलले अमेरिकी अर्थतन्त्रमा आप्रवासीहरूको भूमिका खेल्ने भएता पनि ५५ प्रतिशत अमेरिकीहरू आप्रवासन घटेको देख्न चाहन्छन्।
अध्यागमनलाई कडाइका साथ नियन्त्रण गर्नुपर्छ भन्ने विषयमा पनि व्यापक राजनीतिक सहमति छ । विशेष गरी मेक्सिकोको सीमामा अवैध रूपमा अमेरिका प्रवेश गर्ने सम्बन्धमा ।

अर्थतन्त्रमा आप्रवासीको भूमिका र जनसांख्यिकीय गिरावटको सामना गर्नुको सट्टा, मानिसहरूले प्रायः दक्षिणी सीमानाबाट आउने आप्रवासनलाई ‘बाढी’ को रूपमा देख्छन् र सुन्छन्, र यो अत्यधिक र हानिकारक छ जस्तो लाग्छ ।अमेरिकामा विगत दुई दशकमा अध्यागमन विशेष गरी उच्च भएको छ । आप्रवासले आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक क्षेत्रमा सकारात्मक प्रभाव पारेको भए पनि मानिसहरूलाई सहज नभएका पक्षहरू पनि हुन सक्छन् ।